Realizacje

Apteka „Pod Łabędziem” w Bydgoszczy Genius loci – tradycje – perspektywy

Dr hab. Wojciech Ślusarczyk, prof. UMK 

historyk specjalizujący się w dziejach aptekarstwa na ziemiach polskich. Absolwent Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Pracownik Wydziału Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. Współzałożyciel Fundacji Naukowej „Bydgoska Szkoła Historii Nauk Medycznych”. Od lat związany z tytułową apteką „Pod Łabędziem”.

Bydgoska apteka „Pod Łabędziem” została założona w 1853 r. Jej długie istnienie, mimo zmieniających się uwarunkowań dziejowych, wynika w znacznej mierze z dwóch stałych czynników. Pierwszy to obszerny lokal apteczny położony w centrum nowoczesnej części miasta. Jego wykorzystanie stwarzało zawsze ponadprzeciętne możliwości ekonomicznego i kulturowego rozwoju. Drugi to przedsiębiorczy ludzie kierujący apteką, którzy mając uniwersyteckie wykształcenie i szerokie horyzonty myślowe, dążyli do tego, by z możliwości tych korzystać. Przez 164 lata obsługiwania pacjentów oferta apteki ewoluowała zgodnie z rozwojem nauk farmaceutycznych, podlegając ogólnym czynnikom gospodarczym. Jednocześnie też była pod wieloma względami oryginalna, co umożliwiało przedsiębiorstwu rozwój. Ważne miejsce odgrywała w niej homeopatia oraz artykuły drogeryjne. Do połowy XX w. część ze sprzedawanego asortymentu produkowano na miejscu – w laboratorium galenowym będącym w zasadzie niewielką fabryką. Elementem działalności apteki była też promocja zdrowia realizowana w ramach opieki farmaceutycznej. Powstanie w 2003 r. prywatnego muzeum farmacji na zapleczu apteki wpisywało się we wcześniejsze, szersze procesy muzeotwórcze, które w Europie i na ziemiach polskich sięgały XIX w. Historyczne walory miejsca były przy tym dostrzegane jeszcze przed XXI w. Wzrost skali sprzedaży leków gotowych sprawił, że rozbudowane zaplecze apteki stało się zbędne, lecz zaczęto postrzegać je jako farmaceutyczne dziedzictwo kulturowe. Spojrzenie takie zrodziło się już na przełomie lat 60. i 70. XX w. Na początku następnego stulecia konsekwencją tej optyki było stworzenie muzeum farmacji. Przejęcie apteki w 2017 r. przez Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy nie oznaczało jej likwidacji, lecz dalszą metamorfozę w par excellence muzeum. Była to ostatnia faza zmian rozpoczętych blisko 50 lat wcześniej. Apteka jako oddział muzeum samorządowego nie może prowadzić sprzedaży leków, jednak ze względu na swą misję polegającą na pielęgnowaniu tradycji miejsca, podejmuje m.in. działania edukacyjne z zakresu promocji zdrowia, mając tym samym przed sobą perspektywę poprawy ogólnego dobrostanu odbiorców. Książka niniejsza ukazała się w roku dla bydgoszczan podwójnie jubileuszowym – w 100-lecie muzeum okręgowego oraz w 170-lecie apteki „Pod Łabędziem”.