Realizacje

Historia splątanej nici

Paula Maria Malczewska OSB (Rachela Drążek), Daniel Wojciech Stabryła OSB

Trzeba być nawróconym z żydostwa, by zrozumieć tragedię serca. Swoi odrzucają, a obcy nie przyjmują. Nawrócony Żyd nie ma miejsca na tym świecie. Dla niego istnieje niebo. Dość wcześnie to zrozumiałam i stąd to wielkie i ustawiczne pragnienie śmierci. I dziś po latach nie modlę się o nawrócenie jednostek. To męka zbyt bolesna. To nie jest już pełen człowiek o własnej silnej osobowości. A jeżeli takim jest, no to ogrom cierpienia zaleje mu duszę. Wszyscy nim będą się gorszyć. Wszystko będą tłumaczyć jako pozostałości żydowskie.

Historia splątanej nici (oprac. D.W. Stabryła OSB, wyd. Wydawnictwo Episteme, Lublin 2022) to opowieść o siostrze Pauli Marii Malczewskiej OSB (Racheli Drążek) oraz o jej próbach łączenia ze sobą różnych tożsamości: religijnej (Żydówki we francuskojęzycznym klasztorze mieszczącym się w arabskiej części Jerozolimy) i narodowej (Polki mieszkającej w Izraelu). Poprzez starannie wyselekcjonowany dobór źródeł – autobiografię Malczewskiej, jej dzienniczek duchowy, niepublikowaną wcześniej korespondencję oraz dokumentację fotograficzną – udało się nie tylko wydobyć głos siostry Pauli, lecz także pozwolić mu odpowiednio wybrzmieć. 

Książka ta nie jest jednak „tylko” (a może „aż”?) biografią Malczewskiej. Podejmowaną w niej tematykę trudno bowiem ograniczyć do przedstawienia losów pojedynczej osoby – równie istotne jest bogate tło historyczno-kulturowe, na którym te losy zostały odmalowane. Mikrohistoria siostry Pauli niejednokrotnie splata się z makrohistorią dwudziestowiecznej Europy. Czytelnik zostaje zaproszony najpierw do przedwojennego świata Żydów, następnie do łomżyńskiego getta, później zaś uczestniczy w tułaczce pomiędzy Polską, Stanami Zjednoczonymi, Włochami i Izraelem.

Historia splątanej nici niewątpliwie stanowi świetny punkt wyjścia do dalszych badań nad skomplikowaną tożsamością polskich Żydów, ale to nie jedyna wartość tej publikacji. Zamieszczony w niej dziennik siostry Pauli i zawarte w nim – niekiedy głęboko osobiste – refleksje nad złożoną naturą świata prowokują odbiorcę do postawienia trudnych pytań i znalezienia jeszcze trudniejszych odpowiedzi.